فیلم صنعتی چیست

یک فیلم چیست؟ نگاتیوهایی حامل تصاویر متحرک؟ یا وسیله و فنی برای نوعی ارتباط؟ با فن‌آوریهای جدید علوم ارتباطات، دیگر این پرسشها چندان مفهوم نیستند. انقلاب تصاویر دیجیتالی و سهل‌الوصول بودن آنها، و نیز پخش فیلمهای سینمایی از تلویزیون، DVD و اینترنت، همگی جنبه‌های هنری و اقتصادی هنر سینما را تحت‌الشعاع قرار داده و قدیمی کرده‌اند. سینما یک قرن پس از تولد، وارد دوران جدیدی شده است. اما فارغ از این ملاحظات، یک فیلم سینمایی، یک اثر، یک سبک و یک خلاقیت است. نگاه خالقی به یک سوژه، یک داستان، یک پرسش و آدمهاست. در نهایت این نگاه توسط یک‌سری تصاویر واقعی یا مجازی یا ترکیب این‌دو، با ایده، افسانه، خیال و رؤیا درمی‌آمیزد .

اگر می‌خواهیم به آینده «فیلم صنعتی» نگاه کنیم، باید از اینجا آغاز کرد. این آینده، ‌آن هم در زمانی‌که ارتباطات صنعتی به نحو چشمگیری تنوع یافته و هرگونه تولید صنعتی می‌تواند خود را معرفی کند، بشناساند و به معرض ارزیابی یا حتی دفاع از خود بگذارد، به چه عواملی بستگی دارد؟ در زمانی که صاحبان صنایع بیش از پیش گرفتار و شتاب‌زده‌اند، بیش از پیش نگران بازگشت سرمایه‌هایشان هستند و دائماً مشغول اعداد و سرمایه‌اند، این آینده چگونه ترسیم می‌شود؟ آیا در چنین شرایطی، فیلم صنعتی، یک شکل ارتباطی بی‌فایده و نامناسب نیست؟

یک فیلم صنعتی، مشخصاً یک آگهی تبلیغاتی، یک محصول سطحی ارتباطی و حتی یک گزارش تلویزیونی نیست. فیلم صنعتی نگاه یک خالق اثر هنری به یک تولید یا پدیده صنعتی است، نگاهی با تمامی شگفتیها، غفلتها، نوآوریها و خلاقیتهایش که چیزی تازه را‌‌ـ که دیگران نمی‌بینند ـ در صنعت می‌یابد و ضبط می‌کند. اینچنین، صنعت نیز خود را به نمایش می‌گذارد، خود را معنا می‌کند و از خود می‌پرسد. شاید این‌گونه است که صنعت از خود سخن می‌گوید از مسئولیتش، از محیطش، از گذشته و آینده‌اش. شاید این‌گونه است که صنعت، نظرش را در مورد ارزشهای دنیایی که در آن به وجود آمده، در مورد میراث و تحولات آن، در مورد زمینه‌های عمومی کار صنعتی و به‌ویژه تعهداتش در مورد عملکرد و ساختن این زمینه‌ها، باز می‌گوید.

مارکسیسم در صنعت به جز انباشتن سرمایه و بیگانه‌سازی انسانها و برخوردهای اجتماعی چیز دیگری نمی‌بیند.

این نگاه نازل دیگر خریدار ندارد و به جز در چند فرضیه کهنه، جایی مطرح نمی‌شود. نگاه نازل دیگری که این روزها بسیار شایع است، صنعت را مجموعه‌ای از حسابها، آمار و ارقام مالی و بیلانهای اقتصادی به حساب می‌آورد.

ما می‌دانیم که صنعت، چیزی بسیار بیشتر از اینهاست نه‌تنها واقعیتی اقتصادی است که از عوامل مهم جامعه امروز به شمار می‌آید، بلکه مجموعه‌ای انسانی را تشکیل می‌دهد که احساس مشارکت در یک حافظه و فرهنگ جمعی را با یکدیگر تقسیم می‌کنند. این آن چیزی است که فیلم صنعتی می‌تواند به تصویر کشد، که خود را از نگاه بیرونی، به صنعت الحاق کند و ارتباطاتش را با این دنیای درونی برقرار سازد. در زمانی که جهانی‌سازی خود را در ساختن گروههای کثیری تحمیل می‌کند، هریک از این گروهها برای تعریف خود دچار مشکل هویت می‌شود،‌ بنابراین بایستی هر گروه به تناسب هویت درست و مشخصی بیابد و آن را بر اساس ویژگیهای اعضایش تعریف کند.

بنابراین حوزه فیلم صنعتی بسیار وسیع‌تر از آنی است که پیش‌تر بوده و گسترش فن‌آوریهای جدید که سخنشان رفت، تنها شیوه‌های بیانی این‌گونه فیلم را غنی‌تر می‌سازد. اینها همگی گواه این مدعی است که صاحبان صنایع باید بیشتر از اینها روی خلق سینمایی حساب کنند. باید اهمیت فیلمنامه این آثار را دریابند، از کیفیت تصویرهای چنین فیلمهایی با اطلاع باشند و به اصالت تصاویر و زمان ساخت آن در مورد هر صنعتی واقف باشند. نکته ضروری البته در همین‌جاست: اینکه ورای استفاده مقطعی از یک فیلم صنعتی، این فیلم خود یک صنعت است که بایستی چونان میراثی با هدف ماندگاری ساخته شود.