طوفان فکری یا بارش فکری چیست؟

طوفان فکری یا بارش فکری (به انگلیسی: Brainstorming) یک تکنیک خلاقیت فردی یا گروهی است که در طی آن، با جمع‌آوری فهرستی از ایده‌ها که خودبه‌خود توسط اعضا تولید می‌شود، برای رسیدن به یک جمع‌بندی در مورد یک مسئله تلاش می‌شود.

به تعریف دیگر، بارش فکری  یک روش برای برانگیختن خلاقیت در یک گروه‌، یک ساختار یا یک اثر هنری است که برای تولید تعداد زیادی ایده در مورد یک مسأله یا موضوع به کار می‌رود. طوفان فکری یکی از بهترین روشها برای رسیدن به ایده های خلاقانه و خلاقیت در یک موضوع یا مسئله گروهی و حتی موضوعات و مسائل شخصی است.

این اصطلاح، اولین بار در سال ۱۹۵۸ توسط الکس فیکنی آزبورن در کتابی با عنوان تخیل عملی (به انگلیسی: Applied Imagination) محبوبیت پیدا کرد. آزبورن ادعا کرد که برای تولید ایده، طوفان فکری موثرتر از کار کردن افراد به طور مستقل است؛ هرچند تحقیقات اخیر، این موضوع را زیر سؤال برده‌اند. امروزه از این اصطلاح، برای اشاره کلی به تمام انواع جلسات ایده‌پردازی استفاده می‌شود.

بخش قابل توجهی از موفقیت شرکت های خصوصی، که این روزها قدرت شان از اغلب دولت های جهان بیشتر است مدیون استفاده از Brainstorming می باشند.

جلسات مداوم مشاوره در بخش های متفاوت یک شرکت تجاری برای پیشبرد هر پروژه و حل مشکلات احتمالی و یافتن ایده های بکر و بررسی آنها … می تواند جزئی از اهداف Brainstorming باشد.

چهار قاعده اساسی

چهار قاعدهٔ اساسی که باید در طوفان فکری رعایت شود به شرح زیر است. رعایت این قواعد، منجر به هم‌افزایی در گروه می‌شود که نهایتاً باعث بروز خلاقیت در اعضای گروه می‌شود. بر این اساس، محدودیتی برای مطرح کردن ایده‌ها وجود نخواهد داشت و طی یک فرایند طبیعی و بدون دخالت بیرونی، جمع مستمراً به ایده‌های بهتر دست خواهد یافت.

تمرکز بر کمیت

هرچه تعداد ایده‌هایی که تولید می‌شوند بیش‌تر باشد، احتمال دست یافتن به یک راه‌حل اساسی و اثربخش بیش‌تر است.

اجتناب از انتقاد

اگر در مواجههٔ اولیه با یک ایده، به جای انتقاد از آن، به توسعه و بهبود آن فکر کنیم، یک جو مناسب برای تولید ایده‌های غیرمعمول فراهم می‌شود؛ و همچنین باعث باز شدن فکر افراد می‌شود و استفاده از این متد سبب ایجاد دامنه زیادی از راه حل‌های باورنکردنی می‌شود.

استقبال از ایده‌های غیرمعمول

ممکن است ایده‌های غیرمعمول رویکردهای جدیدی را به مسئله فراهم کنند و منجر به راه‌حل‌های بهتری نسبت به ایده‌های معمول شوند.

ترکیب و بهبود ایده‌ها

می‌توان با ترکیب دو ایدهٔ خوب، به ایده‌ای بهتر رسید که از هر دو ایدهٔ قبلی کامل‌تر باشد.

کاربرد و اهداف طوفان ذهنی

1. توانمندسازی نیروی انسانی و آموزش
2. اولویت‌بندی مسائل و مشکلات (افزایش تولید، کاهش هزینه‌ها، افزایش کیفیت، انگیزه، فروش و…)
3. انتخاب بهترین راه حل
4. افزایش قدرت ابتکار و خلاقیت در نیروی انسانی
5. افزایش انگیزه در کارکنان
6. ایجاد کار تیمی و مدیریت مشارکتی
7. بدست آوردن ایده‌های بزرگ

روش انجام طوفان فکری

۱) ثبت موضوع مورد نظر بر روی تخته یا هرجایی که در دید اعضای گروه باشد و توضیح در مورد آن برای افراد توسط تسهیل کننده (بهتر است این موضوع چند روز زودتر به اطلاع افراد برسد)

۲) یادآوری قواعد و اصول اجرای کار برای شرکت کنندگان توسط تسهیل کننده

۳) ارائه ایده ها و نظرات بصورت گردشی: در هر نوبت فقط یک ایده باید بیان گردد و در صورت عدم وجود ایده ای با گفتن واژه “بعدی” نوبت به دیگری واگذار می شود.

۴) ثبت کلیه ایده ها توسط دبیر جلسه

۵) اتمام مرحله ثبت عقاید در صورت گفتن کلمه ” بعدی” توسط تمام افراد

۶) دسته بندی و جمع بندی نتایج

طوفان فکری (بارش افکار) یک فرایند تولید نظرات جدید در شرایط آزاد است. طوفان مغزی یک تکنیک در کنفرانس و جلسه است که افراد فرصت پیدا می کنند ایده ها و نظرات خودشان را به راحتی مطرح نمایند. طوفان مغزی اصطلاحی است که هنگامی که برای هدف خاص دور هم جمع می شوند استفاده می شود. این واژه به زبانی ساده به معنای تشویق ابتکار است. قدر مسلم، جهت به حرکت درآوردن قوه خلاقیت، بکارگیری چند فکر به مراتب مؤثرتر از یک فکر است. لذا افراد یک گروه در یک نشست به بحث و تفحص پرداخته و افکار خویش را بازگو کرده و پیرامون آن به گفتگو می نشینند. این امر تا زمانی که تمامی افکار بیان شود، ادامه داشته و قبول یا رد پیشنهادها بعد از ارائه دلیل های کافی با رأی گیری نهایی انجام می پذیرد. عموماً بعد از هر نشست ” طوفان مغزی” یک دوره تفکر آغاز می شود و افراد در پی یافتن جواب شش سوال ” چه چیز، چرا، کجا، چگونه، چه زمان، و چه کسی” برمی آیند. طوفان اندیشه ها یا به بیان دیگر طوفان فکری، یکی از روشهای مؤثر در حل مسأله در گروه است.